Τρίτη 22 Δεκεμβρίου 2015

Ηλειακή Πρωτοχρονιά 16

Για μία ακόμη χρονιά, οι εκδόσεις Βιβλιοπανόραμα του κ. Γ. Δημητρόπουλου εξέδωσαν τον τόμο της Ηλειακής Πρωτοχρονιάς, που περιμένουμε πλέον με ανυπομονησία κάθε Χριστούγεννα. Περιέχει, όπως πάντα, εξαιρετικά κείμενα διαπρεπών επιστημόνων αλλά και ακούραστων ιστοριοδιφών, που φωτίζουν πτυχές τις ηλειακής ιστορίας, περισσότερο ή λιγότερο γνωστές.
Σημαντικό μέρος του τόμου αποτελούν οι μελέτες των αρχαιολόγων της Εφορείας Αρχαιοτήτων Ηλείας, που προσπαθούν να κάνουν γνωστή στο ευρύ κοινό την επίπονη δουλειά της διαχείρισης, συντήρησης και αποκατάστασης των αρχαιολογικών μνημείων του νομού. Επάξια εκπροσωπείται και η Ιερά Μητρόπολις Ηλείας, με κείμενα του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Ηλείας κ. κ. Γερμανού και κληρικών, ενώ οι ιστορικοί και ιστοριοδίφες καταθέτουν για μία ακόμη φορά τα αποτελέσματα των ερευνών τους.
Μεταξύ αυτών των μελετητών έχω την τιμή να περιλαμβάνομαι κι εγώ για τέταρτη συνεχόμενη χρονιά με το άρθρο "Θεόκλητο Τσαλπατούρος: ο αγιογράφος του Ναού της Κοιμήσεως της Θεοτόκου Ηράκλειας" (σσ. 394-404). Με το κείμενο αυτό επιχειρώ να ανασυνθέσω τον βίο και την εργογραφία του μεγάλου αγιογράφου του τελευταίου τετάρτου του 19ου αιώνα, Θεοκλήτου Τσαλπατούρου, του οποίου τα έργα, άλλοτε ενυπόγραφα και άλλοτε ανώνυμα, κοσμούν πολλούς ναούς της Μητροπόλεως Ηλείας. Όπως φαίνεται από τον όγκο του σωζόμενου έργου του, υπήρξε ο πλέον εμπορικός αγιογράφος της εποχής του και το αγιογραφικό του τάλαντο έχαιρε της εκτίμησης όλου του νομού.
Το σημαντικότερο στοιχείο του άρθρου μου αποτελεί η δημοσίευση για πρώτη φορά του συμβολαίου παραγγελίας των είκοσι τεσσάρων εικόνων των προφητών και της επιχρύσωσης του τέμπλου και της ουρανίας του ενοριακού μας ναού. Σύμφωνα με τα στοιχεία που παρέχει το εν λόγω συμβόλαιο, οι παραπάνω εργασίες πραγματοποιήθηκαν το 1889 και κόστισαν 4.500 δραχμές, ποσό εξαιρετικά υψηλό για την εποχή.
Ευχαριστώ, λοιπόν, και από αυτήν την θέση τον κ. Δημητρόπουλο για την τιμή που μου κάνει όλα αυτά τα χρόνια και εύχομαι η Ηλειακή Πρωτοχρονιά να συνεχίσει να ταξιδεύει για πάντα!

Πέμπτη 10 Δεκεμβρίου 2015

Ελένη Σπυροπούλου, η "Καλόγρια".

Σπάνια, ειδικά σε μικρές κοινωνίες, υπάρχει ομοφωνία σχετικά με ένα πρόσωπο. Συνήθως οι απόψεις είναι μοιρασμένες και για τον ίδιο άνθρωπο άλλους θα ακούσεις να εκφράζονται θετικά, ενώ άλλους αρνητικά. 
Ένα από τα ελάχιστα άτομα που έζησαν στο χωριό μας και χαίρουν της εκτίμησης και του σεβασμού όλων είναι η Ελένη Σπυροπούλου, γνωστή περισσότερο σε όλους ως "Καλόγρια", λόγω της υπηρεσίας της ως νεωκόρισσας στην ενορία.
Η Ελένη Σπυροπούλου, κόρη του εκ Στρέφη Παναγιώτη Σπυροπούλου και της εξ Ηράκλειας Αγλαΐας Λεων. Παπουτσή, γεννήθηκε το 1916. Παντρεύτηκε τον επίσης εξ Ηράκλειας Διονύσιο Χαρ. Σπυρόπουλο (συμπτωματικά τα επώνυμά τους ήταν ίδια) και απέκτησε μαζί του δύο κόρες. Δυστυχώς, ο σύζυγός της πέθανε το 1946 σε ηλικία 30 ετών από "κοιλιακά" (γενικόλογη ονομασία της εποχής για προβλήματα του γαστρεντερικού συστήματος), αφήνοντάς την χήρα με κόρες μόλις 6 χρονών και 13 μηνών.
Από το σημείο αυτό ξεκινάει ο μεγάλος της αγώνας. Παλεύει καθημερινά να επιβιώσει μαζί με τα παιδιά της, μεταπωλώντας στον Πύργο προϊόντα δικά της ή αγορασμένα από το χωριό. Μαζί με τις υπόλοιπες γυναίκες δουλεύει σε όλα τα γύρω χωριά, κυρίως στην συγκομιδή σταφίδας.
Στις αρχές της δεκαετίας του 1960 της προτάθηκε από τον επίτροπο της ενορίας, Παναγιώτη Καμπύλαυκο, να αναλάβει την θέση της νεωκόρισσας, καθώς η γερόντισσα πλέον Χρύσω Ιω. Τσατά δεν μπορούσε να συνεχίσει αυτό το έργο. Διστακτικά στην αρχή, δέχτηκε να εξυπηρετήσει τον ναό για τις ανάγκες του πανηγυριού της 23ης Αυγούστου που πλησίαζε, αλλά κατέληξε να αναλάβει την θέση για τα επόμενα σχεδόν 30 χρόνια. 
Η υπηρεσία της στην ενορία υπήρξε υποδειγματική. Άνθρωπος διακριτικός και χαμηλών τόνων, προσπαθούσε να περνά απαρατήρητη. Απέφευγε να κυκλοφορεί στον ναό ή να εισέρχεται στο Ιερό κατά την διάρκεια των ακολουθιών και δεν παρενέβαινε ποτέ στα καθήκοντα των επιτρόπων. Τις παρατηρήσεις των δύο ιερέων που υπηρέτησε, του π. Αγγελή Καρυανού και του π. Παναγιώτη Γεωργιοπούλου, τις άκουγε με στωικότητα και ποτέ δεν είχε παραπονεθεί. 
Είχε την συνήθεια να επισκέπτεται την παραμονή των Κυριακών και των μεγάλων εορτών και τις τρεις εκκλησιές του χωριού, για να ανάψει τα καντήλια. Κατά την εορτή του Ευαγγελισμού συνήθιζε να μένει όλην την ημέρα στον ναό της Ευαγγελίστριας, για να μπορούν να την επισκέπτονται οι πολλοί την εποχή εκείνη προσκυνητές από τα γύρω χωριά. Κάθε Σάββατο άναβε πάρα πολλά από τα καντήλια του Κοιμητηρίου, αφού πολλοί της το ζητούσαν, δίνοντάς της μια μικρή αμοιβή.
Τα τελευταία χρόνια της υπηρεσίας της ως νεωκόρισσας εργάστηκε αμισθί, "για την ψυχή της" όπως έλεγε. Παραιτήθηκε από την θέση της στα τέλη της δεκαετίας του 1980, ενώ εκοιμήθη το 1996.
Αυτό που πάντοτε μου έκανε εντύπωση, αφού από μικρό παιδί ακούω ιστορίες για αυτήν την αξιοθαύμαστη γυναίκα, είναι ότι δεν υπάρχει κανείς που να μπορεί να πει κάτι κακό ή να την κατηγορήσει για κάτι. Αντιθέτως, η φράση που έρχεται στα χείλη όλων όταν τους ρωτήσεις, είναι ότι πρόκειται για άγιο άνθρωπο. Φαίνεται ότι η υπομονή με την οποία αντιμετώπιζε τις δυσκολίες της ζωής της, η συνέπεια και η διακριτικότητα με την οποία έφερνε σε πέρας τις υποχρεώσεις της ως νεοκόρισσας, αλλά κυρίως η ευγένεια και η καλοσύνη με την οποία φερόταν στους γύρω της βρήκαν αποδέκτες και αποτελούσαν για όλους του χωριανούς αδιάσειστα στοιχεία του καλού της χαρακτήρα και έναν σοβαρό λόγο για να της ανταποδίδουν την ευγένεια. Τέτοιους ανθρώπους χρειαζόμαστε και σήμερα, που η ευγένεια, η καλοσύνη και η συνέπεια έχουν καταλήξει να θεωρούνται παρωχημένες.







(Για τις πληροφορίες και τις φωτογραφίες ευχαριστώ την κ. Γιώτα Δημητροπούλου, κόρη της Ελένης Σπυροπούλου, που μου άνοιξε το σπίτι και την καρδιά της)