Σάββατο 11 Απριλίου 2015

"... Κάθε μαχαλάς και τάξη.": μια ιδιαιτερότητα της ακολουθίας του Επιταφίου

Είμαστε όλοι εξοικειωμένοι με την διάταξη της ακολουθίας του Επιταφίου το βράδυ της Μεγάλης Παρασκευής: μετά την Αποκαθήλωση το ύφασμα με την παράσταση του σώματος του Χριστού τοποθετείται στο Κουβούκλιο του επιταφίου στο μέσον της Εκκλησίας, όπου οι πιστοί προσκυνούν μαζί με αυτό και τον Σταυρό, από τον οποίο αποκαθηλώθηκε ο Εσταυρωμένος. 
Η ύπαρξη, όμως, ενός σπανιότατου κειμηλίου στον ναό του χωριού μας έχει επιβάλλει μια μικρή παρέκκλιση, που κάνει την ακολουθία αυτήν ακόμη πιο ιδιαίτερη. Στην κόγχη του Ιερού, στο ίδιο βάθρο με τον Σταυρό, φυλάσσεται καθόλον τον χρόνο μια μεγάλη, κεντητή εικόνα του Επιταφίου Θρήνου, η οποία κατά την μεγάλη Παρασκευή τοποθετείται στο μέσον του ναού, δίπλα από το κουβούκλιο του επιταφίου. Πρόκειται ουσιαστικά για έναν μεγάλο κεντητό επιτάφιο, διαστάσεων δύο μέτρων μήκους και ενός μέτρου πλάτους, τοποθετημένου μέσα σε ξύλινη κορνίζα. 
Η κεντρική παράσταση απεικονίζει το σώμα του Χριστού πλαισιωμένο από Αγγέλους, την Θεοτόκο, τον Ιωάννη τον Θεολόγο και τους Αγίους Ιωσήφ από Αριμαθαίας και Νικόδημο. Την παράσταση αυτή περιτρέχει επιγραφή με τον Απολυτίκιον του Μεγάλου Σαββάτου: "Ὁ εὐσχήμων Ἰωσήφ ἀπὸ τοῦ ξύλου καθελὼν τὸ ἄχραν/τόν σου σῶμα σινδόνι / καθαρᾷ εἰλήσας καὶ ἀρώμασι ἐν μνήματι καινῷ / κηδεύσας ἀπέθετο", ενώ στις τέσσερις γωνίες απεικονίζονται οι τέσσερις Ευαγγελιστές.
Τα ενδύματα των μορφών είναι κεντημένα με χρυσή και αργυρή κλωστή πάνω σε ερυθρό ύφασμα, ενώ τα γυμνά μέρη των σωμάτων (δηλαδή τα πρόσωπα και τα χέρια, καθώς και ολόκληρο  το γυμνό σώμα του Χριστού) είναι ζωγραφισμένα πάνω σε δέρμα και προσαρμοσμένα ανάμεσα στα κεντητά μέρη. 
Η παράσταση αυτή, χρονολογούμενη με βάση άλλα παρόμοια δείγματα πιθανώς στα τέλη του 19ου αιώνα, ακολουθεί παρόμοια έργα ρωσικής τεχνοτροπίας. Παρόμοια κειμήλια σώζονται και σε άλλους ναούς της Μητροπόλεως Ηλείας. Μάλιστα, η ίδια παράσταση υπάρχει και στο Μουσείο της Ιεράς Μονής Σκαφιδιάς. Εκείνο, όμως, που διαφοροποιεί την εικόνα του χωριού είναι το μεγάλο μέγεθος (τουλάχιστον τριπλάσιο από όλες τις άλλες περιπτώσεις που γνωρίζω), καθώς και η ιδιαίτερη χρήση της κατά την Μεγάλη Παρασκευή. Χάρη στην ύπαρξη του κειμηλίου αυτού οι πιστοί μπορούν να προσκυνούν τον Επιτάφιο ακόμη και μετά την άρση του υφάσματος από το κουβούκλιο μετά την επιστροφή του στον ναό από την περιφορά.










(Οι φωτογραφίες προέρχονται από την χθεσινή ακολουθία και περιφορά του Επιταφίου στο χωριό).